เมื่อเหล็กร้อน MO Memoir : Sunday 4 December 2559

จำไม่ได้ว่าเป็นปีค.ศ. ไหนแน่ จำได้แต่ว่าเป็นช่วงต้นทศวรรษ ๑๙๙๐ เป็นช่วงที่เรียนอยู่ที่อังกฤษ ที่เห็นข่าวอดีตนักบินสายการบินพาณิชย์ของอังกฤษรายหนึ่งฆ่าตัวตาย เนื่องจากโดนกล่าวหาว่าบกพร่องต่อหน้าที่ แม้ว่าเขาจะพยายามสู้คดีแล้วแต่ก็แพ้ไปในที่สุด
 

 
เหตุการณ์มันเกิดตอนที่เครื่องบินที่เขาเป็นกัปตันนั้นกำลังร่อนลงสู่สนามบิน ปรากฏว่าเครื่องบิน "บินเฉียง" กับแนวรันเวย์ แม้ว่านักบินจะสามารถแก้ไขสถานการณ์ให้กลับสู่ความปลอดภัยได้ นักบินอ้างว่าสิ่งที่เกิดขึ้นนั้นเกิดจากระบบคอมพิวเตอร์ควบคุมการบินอัตโนมัติของเครื่องบิน ไม่ใช่จากการควบคุมของเขา แต่คณะกรรมการสอบสวนก็สรุปว่าเป็นความบกพร่องของนักบิน (คือคอมพิวเตอร์ถูก นักบินผิด) และมีมติไล่นักบินออกจากงาน

เรื่องนี้คงไม่เป็นข่าวถ้าหากว่าหลังการฆ่าตัวตายของนักบินดังกล่าว มีเหตุการณ์ทำนองเดียวกันนี้เกิดขึ้นอีก กับสายการบินอีกแห่งหนึ่ง ในสถานที่อีกแห่งหนึ่ง และเมื่อนำความผิดพลาดที่เกิดขึ้นทั้งสองครั้งมาเปรียบเทียบกัน (คือแนวเส้นทางการบินลง) พบว่า "เหมือนกัน" (อันที่จริงระหว่างนั้นก็มีกรณีอื่นที่เหมือนกันเกิดขึ้นด้วย)
  

 

ในตอนนั้น (ตอนนี้เป็นอย่างไรผมไม่รู้นะ) การออกแบบโปรแกรมคอมพิวเตอร์ควบคุมการบินนั้น จะใช้ทีมผู้เขียนโปรแกรม ๓ ทีมจาก ๓ บริษัทให้ทำการเขียนโปรแกรม การควบคุมจะอาศัยเสียงข้างมากคือ ๒ ใน ๓ (คือถ้าหากโปรแกรม ๒ โปรแกรมให้ข้อสรุปเหมือนกัน ก็ให้ทำตามข้อสรุปของ ๒ โปรแกรนั้นโดยไม่สนใจข้อสรุปของโปรแกรมที่ ๓) โดยมีข้อสมมุติว่าโอกาสที่ทีมเขียนโปรแกรมทั้ง ๓ ทีมจะทำผิดพลาดในเรื่องเดียวกันนั้นมีค่า "ต่ำมาก"
 

 

จากเหตุการณ์ดังกล่าวทำให้มีข้อสงสัยว่าข้อสมมุติดังกล่าว "ใช้ได้จริง" หรือไม่ ก็เลยมีผู้ทำการทดลองด้วยการใช้ทีมเขียนโปรแกรม ๓ ทีมจาก ๓ แหล่งให้มาเขียนโปรแกรมควบคุมทำงานเดียวกัน เพื่อที่จะดูว่าทั้ง ๓ ทีมมีโอกาสทำผิดพลาดเหมือนกันมากแค่ไหน ผลการทดลองปรากฏว่าทั้ง ๓ ทีมจะทำอะไรผิดพลาดที่ "เหมือนกัน" เหมือนกับว่ามีอยู่เพียงทีมเดียว ทั้งนี้ก็เพราะทั้งสามทีมนั้นต่าง "เรียนมาจากตำราเดียวกัน" นั่นเอง
 

เวลาที่นักเรียนทำข้อสอบแล้วพบว่ามีการทำผิดเหมือน ๆ กัน สิ่งแรกที่อาจารย์ทั่วไปมักจะคิดก็น่าจะเป็นมีการทุจริตในการสอบเกิดขึ้นหรือเปล่า ถ้าเป็นเช่นนี้มันก็น่าจะเกิดกับกลุ่มนิสิตที่นั่งสอบใกล้ชิดกัน แต่สำหรับความผิดพลาดที่เหมือนกันที่มาจากนักเรียนที่กระจายอยู่คนละที่กัน และที่สำคัญคือเป็นความผิดในเรื่องความเข้าใจพื้นฐานที่คิดว่าเรียนมาจนถึงระดับนี้แล้วน่าจะรู้เรื่องพวกนี้อยู่แล้ว อย่างเช่นกรณีคำตอบที่ยกมาให้ดูในวันนี้ (ซึ่งคิดว่าไม่จำเป็นต้องทราบว่าคำถามถามว่าอะไร เอาเป็นว่าเป็นของนิสิตวิศวก็แล้วกัน) ตรงนี้ทำให้เกิดเป็นคำถามขึ้นมาว่า เกิดอะไรขึ้น

เป็นไปได้ไหมครับที่เขาเหล่านั้นมีความเข้าใจพื้นฐานที่ไม่ดี หรือเขาเหล่านั้นใช้ข้อมูลที่ได้มาจากแหล่งเดียวกัน แต่มันดันเป็นข้อมูลที่ผิด และเขาก็จำต่อ ๆ กันมาโดยไม่มีการพิจารณาตรวจสอบว่าข้อมูลที่ได้มานั้นมันถูกหรือผิด 

ในขณะที่ภาคการผลิต เน้นการควบคุม "คุณภาพ" ไปที่การตรวจสอบความถูกต้องของ "กระบวนการ" แต่ภาคการศึกษากลับเอาคำว่า "คุณภาพ" ไปผูกไว้กับ "ผลผลิต" โดยไม่ได้มีการพิจารณาว่าวิธีการเพื่อให้ได้มาซึ่ง "ผลผลิต" ที่จะนำมาใช้เป็นคะแนนประเมินนั้นได้มาโดยวิธีการที่ชอบหรือด้วยวิธีการที่สถาบันการศึกษาพึงปฏิบัติหรือไม่

 
ภาคอุตสาหกรรมนั้นสามารถกำหนดคุณภาพ "ขั้นต่ำ" ของวัตถุดิบที่จะนำมาผลิตได้ วัตถุดิบอะไรที่มีคุณภาพไม่ถึงเกณฑ์ขั้นต่ำก็มีสิทธิที่จะปฏิเสธไม่รับ แต่ไม่ควรนำสิ่งนี้มาใช้กับภาคการศึกษาพื้นฐานในระดับโรงเรียน เพราะวัตถุประสงค์ของภาคการศึกษาในระดับโรงเรียนนั้นคือทุกคนต้องได้เรียนและได้มีการพัฒนาตนเอง ดังนั้นสิ่งที่ควรใช้ในการประเมินความสามารถของสถาบันการศึกษาระดับโรงเรียนจึงควรเน้นไปที่การ "พัฒนาการ" ของผู้เรียน แทนที่จะเน้นไปที่จำนวนนักเรียนที่สอบเข้าคณะที่คะแนนสอบเข้าสูง หรือจำนวนนักเรียนที่สอบได้ทุน ดังนั้นจึงไม่ใช่เรื่องแปลกที่จะเห็นว่าโรงเรียนที่มีนักเรียนสอบเข้ามหาวิทยาลัยที่มีคะแนนสอบสูงได้เยอะ มักเป็นโรงเรียนที่ไม่มีการพัฒนาผู้เรียนด้วยตนเอง แต่ใช้การดึงเอาผู้ที่เรียนเก่งที่ได้รับการพัฒนาจากที่อื่นมาเข้าเรียนในช่วงสั้น ๆ หรือไม่ก็เป็นโรงเรียนที่ไม่ให้นักเรียนของโรงเรียนตนเองที่คะแนนสอบระดับมัธยมต้นไม่ถึงเกณฑ์ ไม่ให้เรียนต่อในโรงเรียนตนเอง ตรงนี้แตกต่างจากการเรียนการสอนในสายวิชาชีพในระดับมหาวิทยาลัยนั้น เพราะแต่ละสาขาวิชาชีพจะมีมาตรฐานขั้นต่ำของตนเองอยู่ ดังนั้นการประเมินความสามารถของผู้เรียนว่าผ่านเกณฑ์ขั้นต่ำของสาขาวิชาชีพนั้นได้หรือไม่จึงเป็นเรื่องสำคัญ
 

ก่อนที่จะโทษผู้เรียน ควรต้องมาพิจารณาก่อนว่าเราประเมินโรงเรียนด้วยเกณฑ์อะไร และโรงเรียนประเมินครูผู้สอนด้วยเกณฑ์อะไร เราใช้เกณฑ์อะไรประเมินผู้เรียนที่สำเร็จการศึกษา และเกณฑ์ดังกล่าวมันเปิดช่องให้ใช้วิธีการที่ระบบการศึกษาไม่ควรพึงปฏิบัติเพื่อให้ผ่านเกณฑ์ดังกล่าวหรือไม่ เพราะโดยความเห็นส่วนตัวแล้ว ตอนนี้เมื่อเห็นอะไรแบบนี้ ก็ไม่ได้คิดจะโทษผู้เรียน เพราะความไม่รู้ของผู้เรียนก็เป็นผลมาจากความไม่รู้ของผู้สอนนั่นเอง