MO Memoir : Memoirs of Metal Oxide Catalyst Research Group: เหตุเกิดศุกร์ ๑๙ กันยายน ๒๕๕๑ MO Memoir : Wednesday 19 August 2558

วันพุธที่ 19 สิงหาคม พ.ศ. 2558

เหตุเกิดศุกร์ ๑๙ กันยายน ๒๕๕๑ MO Memoir : Wednesday 19 August 2558

เดือนหน้าก็จะครบรอบ ๗ ปีของเหตุการณ์ที่เกิด เหตุการณ์อะไรหรือครับ เชิญย้อนไปอ่านได้ที่ Memoir ปีที่ ๑ ฉบับที่ ๑๕ วันเสาร์ที่ ๒๕ ตุลาคม ๒๕๕๑ เรื่อง "Pyrophoric substance" ที่ได้รายงานเหตุการณ์เอาไว้เกือบทั้งหมด แต่ไม่มีรูปสถานที่เกิดเหตุจริงประกอบ มาคราวนี้จึงขอนำเอาภาพความเสียหายมาให้ดูกัน ภาพที่ได้นำมาลงในที่นี้ผมไม่ได้เป็นคนถ่ายเอง (อันที่ผมถ่ายไว้อยู่ไหนก็ไม่รู้ มันเป็นกล้องฟิล์ม) แต่นิสิตปริญญาเอก (ในขณะนั้น) ที่อยู่ให้ห้องปฏิบัติการใกล้เคียงที่เข้าไปช่วยระงับเหตุนั้นถ่ายรูปเอาไว้หลังเหตุการณ์สงบใหม่ ๆ และได้สำเนารูปภาพดังกล่าวมาให้ผม (นิสิตผู้นี้ตอนนี้เขาเป็นอาจารย์สอนสาขาวิศวกรรมเคมีที่สถาบันอุดมศึกษาแห่งหนึ่งในใจกลางกรุงเทพมหานคร)

เรื่องมันเริ่มจากการที่นิสิตนำเอากระดาษทิชชูที่ใช้ในการทำความสะอาดอุปกรณ์ที่ใช้งานกับสาร pyrophoric ชนิดหนึ่งออกจาก glove box สาร pyrophoric ตัวนี้ถ้าโดนน้ำหรือออกซิเจนจะเกิดปฏิกิริยารุนแรงลุกติดไฟได้เอง ดังนั้นขั้นตอนปฏิบัติตามปรกตินั้นเวลาจะเอาสิ่งของใด ๆ ที่สัมผัสกับสาร pyrophoric ฃนิดนั้นจะต้องทำการทำลายสารดังกล่าวให้หมดสิ้นก่อน ด้วยการทำปฏิกิริยากับเมทานอล "ในบรรยากาศของแก๊สเฉื่อย" แต่สิ่งที่เกิดคือการทำลายสารดังกล่าวไม่สมบูรณ์ (อาจเป็นเพราะเป็นสารที่นิสิตไม่มีประสบการณ์การใช้งานมาก่อน รับมาจากอาจารย์ที่ปรึกษาโดยไม่มีข้อมูลเตือนใด ๆ รู้แต่ว่าให้ทำเหมือนกับตัวที่เคยใช้อยู่ ก็เลยทำให้ไม่รู้ว่าปริมาณเมทานอลที่ต้องใช้ในการทำลายนั้นต้องใช้มากเท่าใด) ดังพอนำเอากระดาษทิชชูดังกล่าวออกจาก glove box สารที่ตกค้างอยู่จึงทำปฏิกิริยากับออกซิเจนในอากาศแล้วเกิดไฟลุกไหม้

พอเห็นเหตุการณ์ดังกล่าวนิสิตจึงทำการฉีด "เมทานอล" เข้าไปยังกระดาษทิชชูดังกล่าวเพื่อหวังที่จะ "ทำลาย" สาร pyrophoric ที่ตกค้างอยู่บนกระดาษทิชชูและกำลังทำปฏิกิริยาลุกไหม้กับออกซิเจนในอากาศ แต่คงลืมไปว่าวิธีการดังกล่าวใช้ได้ก็ต่อเมื่อมันอยู่ "ในบรรยากาศของแก๊สเฉื่อย" ไม่ใช่อยู่ "ในอากาศ" ผลก็คือมันก็เลยเกิดความเสียหายตามที่เห็นในภาพ

ผมเองก็ไม่ได้เกี่ยวข้องอะไรกับแลปนี้ เพียงแต่มีนิสิตที่ไม่ได้เกี่ยวข้องกับแลปนี้ แต่ต้องเข้าไปช่วยดับเพลิงให้กับนิสิตของแลปนี้ ที่กำลังจะทำให้เพลิงมันแรงกว่าเดิมมากกว่าที่จะดับ เขาโทรตามผมให้ไปช่วยหน่อย ส่วนเหตุการณ์อื่นเป็นยังไงบ้างนั้นก็ขอให้ย้อนไปอ่าน memoir ที่เขียนเอาไว้เมื่อ ๗ ปีที่แล้วก็แล้วกัน

เหตุการณ์ครั้งนั้นอาจารย์ที่ปรึกษานิสิตเขียนรายงานส่งผู้บังคับบัญชาระดับสูงขึ้นไปว่านิสิตมีการปฏิบัติในสิ่งที่อาจารย์ไม่ได้บอกให้ทำ ซึ่งถ้าอ่านเผิน ๆ จะเข้าใจได้ว่านิสิตทำในสิ่งที่อาจารย์ไม่ได้บอก ซึ่งก็เป็นเช่นนั้นเพราะในความเป็นจริงนั้นอาจารย์ "ไม่ได้บอกนิสิตเลย" ว่าในการนำสารนี้มาใช้งานควรปฏิบัติอย่างไร บอกแต่เพียงว่าทำเหมือนกับสารอื่นที่เคยทำมา นอกเหนือจากนี้นิสิตต้องไปหาวิธีปฏิบัติเอาเอง

รูปที่ ๑-๔ เป็นรูปที่ถ่ายในวันศุกร์ที่เกิดเหตุ ส่วนรูปที่ ๕ เป็นรูปที่ถ่ายในวันจันทร์เมื่อมีช่างมาทำการตรวจสอบความเสียหาย

รูปที่ ๑ สภาพที่เกิดเหตุ ถ่ายหลังเหตุการณ์สงบชั่วคราว ที่อยู่ข้างใต้คือปั๊มสุญญากาศ เหนือขึ้นมาคือส่วนติดตั้งอุปกรณ์ไฟฟ้าที่เกี่ยวข้องกับการทำงาน และที่เห็นมีด้ามจับสีแดงข้างขวาคือประตูสำหรับนำของเข้า-ออกตัว glove box ตัวที่อยู่ทางมุมล่างขวาของภาพคือเครื่อง voltage stabilizer