รถไฟสายแม่กลอง ตอนสุดเขตแดนสมุทรสาคร MO Memoir : Tuesday 7 August 2561

" ... สมัยโน้นนะครับ รถไฟยังไม่แล่นเร็วเหมือนสมัยนี้หรอก หากไปรถเย็น ค่ำยุงเป็นฝูง ๆ บินตามรถไฟ เพื่อกัดคนโดยสารได้ ผมเคยเห็นคนโดยสารบางคนนั่งรถธรรมดาเอาผ้าขาวม้าคลุมโปงกันเป็นแถว ๆ ..."

จากเรื่อง "ผีเข้าที่แม่กลอง" โดย สง่า อารัมภีร ในหนังสือ "ผีกระสือที่บางกระสอ" สำนักพิมพ์ดอกหญ้า ๒๕๓๙
 

ระหว่างแม่น้ำแม่กลองกับแม่น้ำท่าจีนมีคลองเชื่อมต่อหลักอยู่ด้วยกันสองคลอง คลองแรกอยู่ทางด้านเหนือคือ "คลองดำเนินสะดวก" คลองนี้จะเป็นคลองขุดตัดตรง ส่วนอีกคลองหนึ่งอยู่ทางด้านใต้คือ "คลองหมาหอน" หรือเรียกให้สุภาพหน่อยก็ "คลองสุนัขหอน" ซึ่งดูลักษณะการคดเคี้ยวแล้วน่าจะคลองธรรมชาติ คลองแนวตะวันออก-ตกนี้ยังช่วยป้องกันไม่ให้น้ำเค็มไหลย้อนลึกเข้าไปในแผ่นดินได้ง่าย โดยเฉพาะเวลาหน้าแล้งและน้ำขึ้นสูง ทำให้บริเวณรอบคลองดำเนินสะดวกนั้นเหมาะกับการทำสวน (ที่ใช้น้ำจืด) ส่วนทางด้านใต้ของคลองสุนัขหอนที่เป็นป่าชายเลนก็ทำประมงชายฝั่งไม่ก็นาเกลือไป

รูปที่ ๑ แผนที่สมุทรสาคร จัดทำโดยกองทัพอังกฤษในเดือนกันยายนปีค.ศ. ๑๙๔๕ (พ.ศ. ๒๔๘๘) หรือหลังสงครามโลกครั้งที่ ๒ เพิ่งสิ้นสุด (ภาพจาก National Library of Australia http://www.nla.gov.au) ภาพนี้ตัดมาเฉพาะส่วนเส้นทางรถไฟจากบ้านแหลมไปจนก่อนถึงบางโทรัด

แผนที่กองทัพอังกฤษที่จัดทำในช่วงสงครามโลกครั้งที่ ๒ (รูปที่ ๑) ก็แสดงให้เห็นว่าชุมชนต่าง ๆ จะอยู่ระหว่างบริเวณริมคลองสุนัขหอนกับทางรถไฟสายแม่กลองที่อยู่ทางด้านทิศใต้ ทางด้านทิศใต้ของทางรถไฟไปจนจรดชายทะเลนั้นมีการบุกเบิกพื้นที่กันบ้าง มีการทำนาเกลือกันบ้าง แต่พื้นที่ส่วนใหญ่ยังคงเป็นป่าชายเลนอยู่ และจะว่าไปยุงที่ป่าชายเลนนี่ก็ใช่เล่น ผมเคยเจอตอนไปเที่ยวป่าชายเลนชลบุรี ขนาดใส่กางเกงขายาวมันยังกัดทะลุกางเกงได้สบาย

รูปที่ ๒ ถ่ายตอนขบวนรถไฟกำลังเคลื่อนเข้าสถานีบ้านบ่อ ถ่ายจากทางด้านขวาของรถมองไปทางหัวขบวน ป้ายนี้เป็นป้ายแบบเก่าที่ยังคงหลงเหลืออยู่ ภาพไม่ค่อยชัด แต่ถ้าอยากดูภาพที่ชัดก็คงต้องไปดูในคลิปที่แนบมาด้วย ที่เป็นขณะที่รถไฟกำลังเคลื่อนเข้าสถานีบ้านบ่อ

รูปที่ ๓ ขณะรถไฟกำลังเคลื่อนผ่านตัวสถานีบ้านบ่อ

รูปที่ ๔ ถัดจากสถานีบ้านบ่อคือบางโทรัดและบ้านกาหลง แต่เนื่องจากเคยเขียนเรื่องราวเกี่ยวกับสองสถานที่นี้แยกเอาไว้ต่างหากแล้ว ก็เลยขอข้ามไป ถัดจากบ้านกาหลงคือสถานีบ้านนาขวาง รูปนี้ถ่ายเอาไว้ตอนต้นเดือนกรกฎาคมตอนไปสำรวจเส้นทางครั้งแรก ถ่ายจากด้านซ้ายของตัวรถขณะรถกำลังเคลื่อนเข้าสถานีที่อยู่ใต้สะพานข้ามทางรถไฟของถนนพระราม ๒ 

รูปที่ ๕ ป้ายบอกสถานีบ้านนาขวาง ช่วงจากบ้านแหลมมาบ้านนาขวาง ทางรถไฟจะอยู่ทางทิศใต้ของถนนพระราม ๒ เรียกว่าอยู่ทางด้านใต้ของคลองสุนัขหอนกับป่าชายเลน (ที่เคยมี) ก็ได้ พอพ้นสถานีนี้ถนนพระราม ๒ จะอยู่ทางทิศใต้ของทางรถไฟ

รูปที่ ๖ รถกำลังเคลื่อนออกจากสถานีบ้านนาขวาง รูปนี้ถ่ายจากทางด้านซ้าย มองย้อนกลับไปทางท้ายขบวน ที่เห็นเป็นร่มเงาก็เพราะตัวสถานีนี้อยู่ข้างใต้สะพานข้ามทางรถไฟของถนนพระราม ๒ ใน Memoir ฉบับนี้มีรูปถ่ายจากสองวันด้วยกัน คือวันพฤหัสบดีที่ ๕ และวันเสาร์ที่ ๒๘ กรกฎาคม แต่เอามารวมเข้าด้วยกันเพื่อให้ครบทุกสถานีตามเส้นทาง

รูปที่ ๗ ถัดจากบ้านนาขวางก็เป็นบ้านนาโคก อาคารหลังคาสีฟ้าที่เห็นมีคนนอนอยู่คืออาคารพักรอรถไฟ บางทีชีวิตสโลว์ไลฟ์ที่คนเมืองใหญ่มองหากัน ก็ไม่ต้องไปหาที่ไกล ๆ บรรยากาศชุมชนเล็ก ๆ ณ สถานีรถไฟเล็ก ๆ ที่นาน ๆ ทีมีรถไฟวิ่งผ่านสักขบวนมันก็เป็นอย่างนั้นเหมือนกัน

รูปที่ ๘ รถไฟหยุดที่สถานีเขตเมือง สถานีนี้เป็นจุดรอยต่อระหว่างจังหวัดสมุทรสาครกับสมุทรสงคราม รูปนี้ถ่ายจากด้านขวามองไปทางหัวขบวนรถ  ส่วนคลิปวิดิโอขณะรถไฟเคลื่อนที่เข้าสถานีเขตเมืองเอาไว้รอดูตอนหน้าก็แล้วกัน  อันที่จริงที่เห็นต้นไม้เยอะก็เฉพาะข้างทางรถไฟนะ หลังพุ่มไม้นี้ออกไปเป็นแต่ที่โล่ง ๆ เลยสถานีนี้ไปหน่อยก็เป็นถนน

รูปที่ ๙ จากจุดเดียวกับรูปที่๘ แต่มองย้อนกลับไปทางท้ายขบวน 

รูปที่ ๑๐ อาคารพักรอรถไฟของสถานีเขตเมือง รูปนี้ถ่ายเอาไว้ตอนต้นเดือน (พฤหัสบดีที่ ๕ กรกฎาคม) จะเห็นว่าด้านหลังศาลาเป็นแต่ที่โล่ง ๆ ที่ถูกจับจองไปนานแล้ว แนวพุ่มไม้มีเฉพาะบริเวณริมทางรถไฟ

รูปที่ ๑๑ ข้างทางยังมีการทำนาเกลืออยู่ แต่ฤดูกาลนี้คงไม่เหมาะเพราะฝนตก ก็เลยถ่ายรูปโรงเก็บเกลือที่เห็นจากหน้าต่างรถไฟขณะวิ่งผ่านมาฝากแทน รูปนี้ถ่ายเมื่อรถเคลื่อนออกจากสถานีเขตเมืองได้ไม่นาน ที่เห็นเป็นแอ่งน้ำเป็นเพียงแค่น้ำตื้น ๆ ท่วมพื้นนาเกลือ คูน้ำเล็ก ๆ ที่เห็นด้านหน้านั้นน้ำยังลึกกว่าอีก

รูปที่ ๑๒ แผนที่ทหาร L509 ใช้ข้อมูลปีค.ศ. ๑๙๕๘ หรือพ.ศ. ๒๕๐๑ ในการประมวลผล จะเห็นว่าถ้าจะเดินทางด้วยรถยนต์มายังสมุทรสาครนั้น ต้องใช้เส้นทางถนนเพชรเกษม (เส้นสีแดงทางด้านบน) จากนั้นจึงเลี้ยวลงใต้มายังกระทุ่มแบนก่อนถึงมหาชัย การเดินทางด้วยรถไฟจากคลองสานหรือวงเวียนใหญ่จึงเป็นเส้นทางที่สั้นกว่าและสะดวกกว่า

ฉบับนี้ก็เป็นตอนต่อเนื่องจากฉบับที่แล้ว ถือว่าเป็นการเล่าเรื่องด้วยรูปเพื่อบันทึกความทรงจำของผมเองเพื่อกันลืมก็แล้วกัน ว่าวันหนึ่งเคยพาครอบครัวเดินทางไปเที่ยวที่ไหนอย่างไรบ้าง และเป็นการตามรอยเส้นทางการเดินทางที่ศิลปินแห่งชาติท่านหนึ่งได้เคยเล่าสิ่งที่ท่านได้พบเห็นเมื่อกว่า ๖๐ ปีที่แล้ว

คลิปวิดิโอขณะรถไฟเคลื่อนเข้าสถานีบ้านบ่อ