เหตุเกิดหลังบ่ายสอง MO Memoir : Monday 20 April 2558

ยังไม่ทันจะบ่ายสองโมงครึ่ง ผมเดินผ่านด้านล่างของอาคาร แม่บ้านก็บอกว่าเมื่อสักครู่มีเหตุระเบิดและมีควันลอยออกมาจากห้องแลปที่อยู่บนชั้น ๓ อันที่จริงตอนได้ยินแม่บ้านแจ้งก็รู้สึกแปลกใจอยู่เหมือนกัน เพราะก่อนหน้านี้ผมเองก็อยู่ที่อาคารใกล้ ๆ กัน และหันออกไปทางด้านอาคารที่เกิดเหตุซะด้วย แต่ไม่ยักจะได้ยินเสียงอะไร
  

ในฐานะที่ต้องสอนหนังสือในห้องแลปนั้น ก็เลยอดไม่ได้ที่จะแวะขึ้นไปดูซะหน่อย
  

รูปที่ ๑ ตำแหน่งที่เกิดเหตุอยู่ตรงจุดที่ลูกศรสีเหลืองชี้
  

สถานที่เกิดเหตุคือตู้ดูดควัน มีเหตุการณ์ไฟไหม้ทางด้านบน แต่เจ้าหน้าที่และนิสิตที่ทำแลปอยู่บริเวณนั้นได้ช่วยกันดับไฟเรียบร้อยแล้วด้วยการใช้เครื่องดับเพลิงแบบ "ผงเคมีแห้ง" ฉีด ทำให้ผมเดาว่าฝุ่นผงที่เกิดจากผงเคมีแห้งที่ฉีดออกมานี้ (และมันลอยออกไปตามลมที่พัดลมดูดอากาศดูดออกไป) เป็นตัวที่ทำให้คนที่อยู่นอกอาคารเข้าใจผิดว่ามันเป็นควันที่เกิดจากเพลิงไหม้ มีคนบอกผมว่ามันมีทั้งควันขาวและควันดำ แต่ผมคิดว่าตัวควันดำคือควันที่เกิดจากเพลิงไหม้ (พลาสติกที่เป็นตัวต้นเพลิง) ส่วนควันขาวคือผงเคมีแห้งจากเครื่องดับเพลิง
  

รูปที่ ๒ กล่องแยกสายที่ทำจากพลาสติก (ในกรอบสีเหลือง) ที่เป็นจุดเกิดเหตุ

ตอนแรกที่ขึ้นไปถึงก็มีคนบอกว่าไฟไหม้มอเตอร์พัดลมดูดอากาศ ผมได้ยินแล้วก็งง เพราะเท่าที่ทราบก็คือตัวตู้ดูดควันที่ใช้ในห้องแลปนั้นมันมีพัดลมดูดอากาศจริง แต่มันติดตั้งอยู่บนดาดฟ้าตึก (ตึกสูง ๔ ชั้น) ก็เลยปีนตรวจสอบดูก็พบว่าด้านบนนั้นไม่ได้มีพัดลมดูดอากาศหรือมอเตอร์ไฟฟ้าใด ๆ และตัวที่เป็นต้นเหตุเพลิงไหม้ก็คือ "กล่องแยกสายไฟ"
  

นิสิตที่กำลังทำซีเนียร์โปรเจคอยู่ในห้องแลปในขณะนั้นเล่าให้ฟังว่า เขาได้ยิน "เสียง" ดังผิดปรกติ จึงไปตามครูผู้ดูแลห้องแลปให้มาตรวจสอบ ก็ทันเวลากับที่เพลิงเริ่มลุกไหม้พอดี อันที่จริง "เสียง" ที่เกิดจากประกายไฟฟ้านั้นมันจะแตกต่างไปจากเสียงที่เกิดจากการสั่นทางกลอยู่ แต่ตรงนี้ก็คงต้องขึ้นอยู่กับประสบการณ์ของผู้ที่ได้ยินเสียงดังกล่าวด้วยว่าเสียงที่ได้ยินนั้นเป็นเสียงที่เกิดจากประกายไฟฟ้าหรือการสั่นทางกล
  

ถ้าผมเข้าใจไม่ผิด ระบบไฟฟ้าของตู้ดูดควันตัวนี้แยกเป็นสองส่วน ส่วนแรกจะมีสายไฟฟ้าจ่ายกระแสไฟฟ้าผ่านสวิตช์ตรงไปยังมอเตอร์ของพัดลมดูดอากาศที่อยู่บนดาดฟ้า สวิตช์จ่ายกระแสไฟฟ้าให้มอเตอร์ของพัดลมนี้ถูกควบคุมอีกทีจากสวิตช์ปิด-เปิดที่ติดตั้งอยู่ทางด้านหน้าตัวตู้ดูดควัน เวลาที่เรากดสวิตช์ที่หน้าตู้ดูดควัน มันจะส่งสัญญาณไปทำให้สวิตช์จ่ายไฟฟ้าให้กับมอเตอร์เปิดหรือปิดวงจร
  

รูปที่ ๓ ภาพขยายของกล่องแยกสายที่ได้รับความเสียหาย

ส่วนที่สองนั้นเป็นระบบไฟฟ้าที่ต่อเข้ากล่องแยกสายเพื่อแยกออกไปเป็นไฟฟ้าสำหรับ ไฟแสงสว่าง สวิตช์ควบคุมการทำงานของพัดลมดูดอากาศ และเต้ารับ
  

ดังนั้นจะว่าไปแล้วในตัวกล่องรับสายไฟนั้นมันไม่มีชิ้นส่วนเคลื่อนไหวหรือที่เราเรียกว่า moving part ใด ๆ
  

ในกรณีของอุปกรณ์ที่มีชิ้นส่วนเคลื่อนไหวนั้นมันมักจะมีการสั่นสะเทือนตามมาด้วย เพียงแต่จะมากหรือน้อยให้เรารู้สึกได้หรือไม่ การสั่นสะเทือนนี้ส่งผลต่อการยึดด้วยนอต เพราะมันสามารถทำให้นอตที่ขันไว้ไม่แน่นมากพอเกิดการคลายตัวจนหลวมได้ และถ้านอตตัวนั้นเป็นนอตที่ใช้ยึดเชื่อมต่อขั้วสายไฟฟ้า การคลายตัวของนอตนั้นก็จะทำให้ขั้วโลหะของขั้วไฟฟ้าสัมผัสกันไม่เต็มพื้นที่ ความต้านทานกระแสไฟฟ้าจะสูงขึ้น ทำให้ขั้วสัมผัสนั้นร้อนจัด หรืออาจเกิดประกายไฟฟ้ากระโดยข้ามระหว่างผิวโลหะได้
  

แต่ในกรณีนี้จากการปรึกษากับผู้ที่เป็นวิศวกรไฟฟ้า ทำให้สงสัยว่าเนื่องจากกล่องแยกสายไฟดังกล่าวติดตั้งมาตั้งแต่ปีพ.ศ. ๒๕๔๖ (๑๒ ปีที่แล้ว) และไม่เคยได้รับการตรวจสอบ อาจเป็นไปได้ว่าเป็นการสั่นที่เกิดจากความถี่ของไฟฟ้ากระแสสลับ (แบบที่ทำให้หม้อแปลงไฟฟ้าส่งเสียงดังหึ่ง ๆ ออกมาได้) พอเวลาผ่านไปนานเข้าก็เลยทำให้ขั้วต่อสายไฟบางขั้วนั้นคลายตัว และสายเส้นนั้นบังเอิญอาจเป็นสายที่จ่ายไฟฟ้าไปยังเต้ารับ (ดูจากที่มีสายไฟสามเส้น) ประจวบกับในขณะนั้นมีการใช้เตาเผาอยู่พอดี จึงทำให้มีกระแสไฟฟ้าไหลผ่านขั้วนั้นสูงจนทำให้พลาสติกที่เป็นลำตัวของกล่องแยกสายไฟร้อนจนลุกไหม้

ที่กล่าวมาทั้งหมดนั้นเป็นเพียงข้อสัณนิษฐานเบื้องต้นที่มีการพูดคุยกัน ส่วนความจริงจะเป็นเช่นใดนั้นก็คงต้องรอการตรวจสอบจากช่างไฟฟ้าอีกที