ตำลึง ไม้เลื้อย ตำแยแมว MO Memoir 2557 May 6 Tue

ธรรมชาตินั้นมีการพึ่งพากัน ไม้เลื้อยจะอาศัยไม้ยืนต้นในการไต่ตัวเองขึ้นไปรับแสงแดด แต่ในขณะเดียวกันไม้เลื้อยก็ช่วยพันกิ่งต่าง ๆ ของไม้ยืนต้น ทำให้กิ่งของไม้ยืนต้นไม่หักโค่นง่าย ๆ เวลาที่มีลมพัดแรง แต่ถ้าไม้เลื้อยมันงอกงามดีเกินไป ไม้ยืนต้นก็แย่เหมือนกัน เพราะใบของไม้เลื้อยจะไปบังแดดหมด ทำให้ใบของไม้ยืนต้นไม่ได้รับแสงแดด บางนี้น้ำหนักของไม้เลื้อยยังไปกดกิ่งอ่อนของไม้ยืนต้น ทำให้กิ่งของไม้ยืนต้นโน้มลงล่างแทนที่จะชูขึ้นบน

รูปที่ ๑ เถาต้นตำลึงตัวผู้ (ลูกศรสีเหลืองขี้) เลื้อยขึ้นไปพันต้นทับทิมจนบังแดดต้นทับทิมไว้หมด เลยต้องรื้อลงมาบ้าง

   

รอบ ๆ บ้านมีไม้เลื้อยขึ้นอยู่หลายพันธุ์ มีทั้งตั้งใจปลูก (เช่นพืชผักสวนครัว) และที่มันขึ้นมาของมันเอง (ไม่รู้เหมือนกันว่ามาได้อย่างไร) บางพันธุ์ก็มีชีวิตอยู่แค่ชั่วคราว พอออกผลได้ไม่นานก็ตายไป แต่บางพันธุ์ก็งอกงามโตขึ้นเรื่อย ๆ ที่บ้านไม้เลื้อยที่เก็บมากินเป็นประจำเห็นจะได้แก่ตำลึง
  

ตำลึงนั้นเราเอายอดอ่อนและใบอ่อนมากินกัน (ที่เห็นทำกันมากที่สุดคือแกงจืดหมูสับตำลึง) จนอาจทำให้บางคนคิดว่าต้นตำลึงเป็นแค่เถาเล็ก ๆ แบบที่เราเอามากิน ต้นตำลึงนั้นถ้าปล่อยไว้ให้มันโตไปเรื่อย ๆ ต้นมันก็โตไปได้เรื่อย ๆ เช่นกัน อย่างเช่นต้นที่บ้านของผม ปล่อยให้มันโตไปเรื่อย ๆ อยู่ราว ๆ ประมาณ ๒ ปี ก็ได้ต้นขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ ๑ เซนติเมตร (รูปที่ ๑) จากลำต้นใหญ่นี้มันก็มีการแตกยอดอ่อนเลื้อยออกไปทางด้านข้างอีก
  

ตำลึงเองนั้นเขายังแบ่งออกเป็นอีก ๒ พวกคือ "ตำลึงตัวผู้" กับ "ตำลึงตัวเมีย" สองพันธุ์นี้มีลักษณะใบที่แตกต่างกัน ส่วนที่ว่ามันแตกต่างกันอย่างไรนั้นก็ลองดูในรูปที่ ๒ เอาเองก็แล้วกัน ใบของตำลึงตัวเมียนั้นเรานำมาใช้เป็นอาหาร ส่วนใบของตำลึงตัวผู้นั้นก็กินได้เช่นเดียวกัน แต่เขาว่ามันมีฤทธิ์เป็นยาระบาย ดังนั้นถ้ากินไปมาก ๆ ก็เตรียมถ่ายท้องได้

รูปที่ ๒ ใบต้นตำลึงตัวผู้และต้นตำลึงตัวเมีย ที่เลื้อยไปตามพื้นดินรอบ ๆ บ้าน ใบของตำลึงตัวผู้จะมีลักษณะเป็นแฉกที่มากกว่าใบของตำลึงตัวเมีย

ลำต้นของไม้เลื้อยนั้นแม้ว่าดูเหมือนว่ามันจะบอบบาง แต่มันก็เหนียวเหมือนกัน เวลาที่มันพันรอบไม้ยืนต้นแล้วพอกิ่งหรือลำต้นของไม้ยืนต้นมันโตขึ้น (ในขณะเดียวกันเถาของไม้เลื้อยมันก็โตตามไปไปด้วย) ลำต้นของไม้ยืนต้นเองจะไม่ขยายตัวจนดันให้เถาของไม้เลื้อยขาด แต่จะเติบโตหลบตำแหน่งที่ไม้เลื้อยนั้นพันอยู่ ทำให้เกิดเหมือนเป็นรอยรัดบนลำต้นของไม้ยืนต้น รูปที่ ๓ ที่เอามาให้ดูนั้นเป็นรอยรัดของต้นอัญชัญที่รัดไปรอบ ๆ ต้นกระถิน กระถินเป็นไม้เนื้ออ่อนและโตเร็ว อัญชัญเป็นไม้เลื้อยที่ปลูกเอาไว้เพื่อให้มันออกดอกล่อแมลงและเป็นไม้ประดับ ในขณะเดียวกันมันก็ยังเป็นพืชสมุนไพรดอกอัญชัญเองก็สามารถนำมาทำเป็นน้ำอัญชัญได้
  

รูปที่ ๓ ต้นอัญชัญเลื้อยไปพันต้นกระถิน เถาอัญชัญรัดซะต้นกระถินเป็นร่องบนลำต้นเลย

พืชอีกพันธุ์หนึ่งที่มันงอกโผล่มาเองรอบ ๆ บ้านโดยที่ไม่รู้ว่ามันมาได้อย่างไรคือต้น "ตำแยแมว" (รูปที่ ๔) ต้นตำแยแมวนี้เขาว่าเป็นวัชพืชอย่างหนึ่ง แต่มันก็มีฤทธิ์ทางเป็นสมุนไพรเหมือนกัน ส่วนมันจะมีฤทธิ์อย่างไรบ้างสำหรับคนนั้นก็ลองค้นจาก google เอาเองก็แล้วกัน แต่ที่ยกมาเล่าในวันนี้เพราะเช้าวันนี้หลังจากตัดกิ่งไม้และวัชพืชที่ขึ้นอยู่ตามพื้นมากองเอาไว้ที่ลานหน้าบ้าน ก็มีแมวโผล่มาด้อม ๆ มอง ๆ เหมือนจะหาอะไรกิน
  

ตอนนี้ที่บ้านผมไม่ได้เลี้ยงสัตว์อะไรอย่างเป็นทางการ มีแต่แมวจรจัดจากไหนก็ไม่รู้ มาขอข้าวกินทุกเช้า และมานอนเล่นหน้าบ้านในตอนกลางวัน จนดูเหมือนว่าจะกลายเป็นสัตว์เลี้ยงประจำบ้านไปแล้ว แต่ก็ไม่ยอมให้ใครแตะต้องตัวมัน แรก ๆ ที่มันโผล่มาก็บาดเจ็บมาทุกครั้ง ครั้งหลังสุดหนักสุดเพราะได้แผลลึกที่ขาหน้า มันหายหน้าไปหลายวัน โผล่กลับมาใหม่ก็ซมซานเดินสามขากลับมา เลยต้องพาไปหาหมอ หมอบอกว่าแผลนั้นมันโดนเส้นเลือดพอดี ก็เลยเจ็บหนักหน่อย นี่ก็ผ่านมาหลายเดือนแล้ว ก็ยังเห็นมันยังเดินแบบไม่ค่อยจะลงน้ำหนักไปที่ขาข้างนั้น
  

แมวตัวนี้ลูกสาวคนโตตั้งชื่อมันว่า "หอยหลอด" ตอนแรกคิดว่ามันจะมาชั่วคราวแล้วก็จากไป แต่ตอนนี้ดูเหมือนจะมาขอข้าวเช้า-เย็นกินอย่างเป็นการถาวรแล้ว เช้าวันนี้วัชพืชที่ถอนมานั้นก็มีตำแยแมวติดมาด้วย ลูกสาวคนเล็กก็เลยเอาไปให้เจ้าหอยหลอดมันกิน ตำแยแมวนี้เป็นพืชสมุนไพรสำหรับแมวด้วย โดยแมวจะกินตรงส่วนราก ว่ากันว่าถ้ามีตำแยแมวให้กิน แมวจะกินอย่างเคลิบเคลิ้ม ท่าทางของเจ้าหอยหลอดที่นอนกินรากต้นตำแยแมวเมื่อเช้าก็เป็นเช่นนั้น ก็เลยถ่ายรูปมาให้ดูเล่น

โดยส่วนตัวแล้วผมไม่ค่อยชอบพฤติกรรมแมว แต่เมื่อมีคนในบ้านเขาอยากเลี้ยง ก็เลยต้องปล่อยเลยตามเลย
  

รูปที่ ๔ ต้นตำแยแมวที่ขึ้นกระจายอยู่รอบบ้าน

รูปที่ ๕ เจ้าหอยหลอดกำลังมีความสุขกับการนอนกินรากต้นตำแยแมว

รูปที่ ๖ อีกมุมหนึ่งของความสุขของเจ้าหอยหลอดในการนอนกินรากต้นตำแยแมวที่มีคนถอนมาให้กิน