ลอยกระทง ๒๕๒๘ MO Memoir : Thursday 18 November 2553

ตอนนั้นเป็นนิสิตปี ๒ เข้าร่วมขบวนแห่นางนพมาศของทางคณะ (พวกผมมักเรียกว่าขบวนแห่ของคณะตัวเองว่า "ขบวนแห่นางแมว" หรือไม่ก็ขบวนแห่ "นางแม่นาค" ซะมากกว่า ก็นางนพมาศของคณะอื่นเขาสวยกว่าตั้งเยอะนี่) ช่วงค่ำวันนั้นก็มีคนเข้ามาลอยกระทงที่สระน้ำในมหาวิทยาลัยกันเยอะ มีการจุดพลุเล่นกันทั่วไปหมด

ที่แย่ก็คือมีบางคนแทนที่จะจุดพลุยิงขึ้นฟ้า กลับเล็งต่ำให้มันพุ่งใส่คนอื่นที่เดินเที่ยวไปมาอยู่ในงาน ทางพิธีกรของงานก็ประกาศขอความร่วมมือให้บุคคลดังกล่าวหยุดการกระทำเช่นนั้น พวกนั้นก็หลบไป แต่สักพักก็เริ่มทำใหม่อีก จนทำให้อาจารย์คนหนึ่งที่ดูแลความเรียบร้อยของงานนั้นทนไม่ไหว แกก็เลยเดินมากระซิบกับขบวนของคณะผมว่า "มีใครเป็นนักมวยบ้างไหม เดี๋ยวผมจะแกล้งทำเป็นมองไม่เห็น" (อาจารย์คนนี้ปัจจุบันก็ยังทำงานอยู่ในคณะนะ แต่คนละภาควิชากัน) พอได้ยินอาจารย์เปิดช่องให้เช่นนั้น เพื่อนผมที่อยู่ชมรมชกมวยก็ทำท่าจะเข้าไปลงมือ แต่ถูกรุ่นพี่ปี ๔ ดึงตัวเอาไว้พร้อมกับบอกว่า "น้อง ๆ ใจเย็น ๆ ไว้ก่อน"

รุ่นพี่แกห้ามไม่ให้รุ่นน้องลงมือ แต่พอสักพักท่าทางพวกแกจะทนไม่ไหว ก็เลยกรูเข้าใส่พวกที่ยิงพลุใส่คนอื่นในงาน ทำเอาพวกนั้นแตกกระเจิงไป ทีนี้ก็ได้เรื่อง พอขบวนเดินมาใกล้ถึงบริเวณเวที ก็เลยโดนอาจารย์ผู้หญิงอีกท่านหนึ่งซึ่งมาช่วยทางมหาวิทยาลัยดูแลความสงบเรียบร้อยของงาน (แกเป็นอาจารย์อยู่ภาควิชาวิศวกรรมไฟฟ้า ตอนนี้เกษียณไปแล้ว) เข้ามาหยุดขบวน สั่งให้ทั้งขบวนนั่งลง แล้วพวกเราก็โดนเทศน์ซะยาว

พอเทศน์เสร็จแกก็ปล่อยขบวนให้ดำเนินต่อไป ตอนนี้ไม่รู้เหมือนกันว่าใครเป็นคนเริ่มขึ้นเพลง แต่ก็มีคนร้องรับกันไปทั้งขบวน เนื้อเพลงเป็นดังข้างล่าง ผมแนบไฟล์ .gp3 และ .mp4 มาให้พวกคุณไปเปิดฟังกันเอง (หรือไปเปิดดูใน you tube ก็ได้นะ)

เพลง สวัสดีคุณครู (พ.ศ. ๒๕๒๐) ศิลปิน วงชาตรี

สวัสดี คุณครู

เช้าตรู่ เราพบกัน

แต่ทำไม ครูจึง ถึงชอบบ่น

ยัง ไม่แก่เลย

เมื่อคุณครู จู้จี้

ผมก็จุ๊กจิ๊ก เป็นธรรมดา

ตามประสา คนดีที่อดทน ฟังครู

เฮ้อ บ่นจังเลย

สวัสดี คุณครู

ไม่รู้หรือ ว่าผมลูกใคร

หากมาทำเป็นตี ทีนี้ โดนแน่

แล้วจะหาว่าหล่อ ไม่เตือน

ให้การบ้าน กองพะเนิน

นึกว่าเพลิน หรือครับคุณครู

กลับมาบ้าน ทีไร ไม่เคยได้ดู ทีวี

เฮ้อ เบื่อจังเลย

คุณครู ที่รัก

หนูขอจำ คำสั่งสอน

ครูดุจบิดร มารดา

ปรารถนา ให้เราดี

คุณครู ที่รัก

หนูประจักษ์ เดี๋ยวนี้เอง

คำสั่งสอน ของคุณครู

เป็นประตู สู่อนาคต

ตอนนี้ก็มาเป็นอาจารย์ มาสอนหนังสือตั้งแต่ชั่วโมงแรกในตอนเช้า ต้องมาคอยว่าพวกที่แต่งตัวไม่เรียบร้อยเข้าห้องเรียน พวกที่มานั่งคุยกันในห้องเรียน พวกที่มีลอกการบ้านกันในห้องเรียน ฯลฯ

เชื่อว่าลับหลังก็คงมีใครบางคนร้องเพลงนี้อยู่ในใจ งานนี้จะเรียกว่ากรรมตามสนองก็ได้ :)

ลอย ลอยกระทง MO Memoir : Friday 30 October 2552

ก่อนอื่นต้องขอต้อนรับสมาชิกใหม่อีก ๒ คนของกลุ่มที่ได้เข้ามาร่วมทีมงานในภาคการศึกษาปลายนี้ เพื่อให้เข้ากับบรรยากาศงานเทศกาลของไทยคืองานเทศกาลลอยกระทงที่จะมีในวันจันทร์ที่ ๒ พฤศจิกายน นี้ Memoir ฉบับนี้เลยขอตั้งคำถามเล่น ๆ (สำหรับบางรายอาจจะรู้สึกว่าคำถามมันดูกวน ๆ ด้วยซ้ำ) ให้คิดกันเล่น ๆ ระหว่างคิด อนุญาตให้ร้องเพลงหรือฟังเพลงลอยกระทงคลอตามไปด้วยได้)

คำถาม ๑ ถ้ามีน้ำอยู่ถังหนึ่ง แล้วทิ้งขนมปังลงไปสักก้อน เมื่อปล่อยทิ้งไว้หลายวัน น้ำนั้นจะเป็นอย่างไร

คำถาม ๒ ถ้ามีน้ำอยู่ถังหนึ่ง แล้วทิ้งโฟมลงไปสักก้อน เมื่อปล่อยทิ้งไว้หลายวัน น้ำนั้นจะเป็นอย่างไร

ผมเดาว่าคำตอบที่จะตอบกันสำหรับคำถาม ๑ คือน้ำนั้นจะเน่าเสีย เนื่องจากเป็นผลของการย่อยสลายขนมปังด้วยกระบวนการทางธรรมชาติ ส่วนคำตอบสำหรับคำถาม ๒ คือน้ำนั้นจะยังคงเหมือนเดิม คือไม่เกิดการเน่าเสียเพราะโฟมมันไม่ย่อยสลายด้วยกระบวนการทางธรรมชาติ

ทีนี้ถ้าลองตั้งคำถามใหม่ว่า

คำถาม ๓ ถ้าลอยกระทงโดยใช้กระทงที่ทำจากวัสดุที่ย่อยสลายได้ด้วยกระบวนการทางธรรมชาติ (เช่นต้นกล้วย) จะส่งผลต่อ "คุณภาพของน้ำ" ของแหล่งน้ำที่ใช้ลอยกระทงอย่างไร

คำถาม ๔ ถ้าลอยกระทงโดยใช้กระทงที่ทำจากวัสดุที่ไม่ย่อยสลายด้วยกระบวนการทางธรรมชาติ (เช่นโฟม) จะส่งผลต่อ "คุณภาพของน้ำ" ของแหล่งน้ำที่ใช้ลอยกระทงอย่างไร

ลองตอบคำถาม ๓ และ ๔ ก่อน แล้วจึงอ่านคำถาม ๕ ข้างล่าง

คำถาม ๕ ถ้าเอาคำตอบของคำถาม ๑ และ ๒ มาใช้พิจารณาว่าควรใช้วัสดุใดในการทำกระทง กับสิ่งที่เขารณรงค์ให้ใช้กัน คุณว่ามันขัดกันไหม

จะว่าไปแล้วคำถาม ๓ และ ๔ ยังไม่สมบูรณ์นัก เพราะคำตอบของคำถาม ๓ และ ๔ ขึ้นอยู่กับลักษณะของแหล่งน้ำที่ใช้ลอยกระทงว่าเป็น "แหล่งน้ำเปิด" หรือ "แหล่งน้ำปิด"

"แหล่งน้ำเปิด" คือแหล่งน้ำที่มีการไหลถ่ายเทหมุนเวียนของน้ำได้ดี เช่น แม่น้ำและลำคลอง (ที่มีการเปิดประตูระบายน้ำให้น้ำไหลผ่านได้) ส่วน "แหล่งน้ำปิด" คือแหล่งน้ำที่น้ำไม่มีการไหลถ่ายเทหมุนเวียน เช่น สระ คู บ่อ ฯลฯ

น้ำในแหล่งน้ำเปิดนั้นมีการเปลี่ยนถ่ายอยู่ตลอดเวลา และกระทงที่ลอยในแหล่งน้ำเปิดนั้นก็อย่าคาดหวังว่าจะมีเจ้าหน้าที่มาเก็บกวาดขึ้นมาจากน้ำหลังจากลอยไปแล้ว แต่น้ำในแหล่งน้ำปิดนั้นไม่มีการหมุนเวียน (หรือมีก็น้อยเต็มที) และหลังจากเสร็จสิ้นงานแล้วก็มักมีเจ้าหน้าที่มาทำความสะอาดแหล่งน้ำนั้นโดยเก็บกระทงต่าง ๆ ที่คนลอยไว้ในคืนวันงานเอาไปทิ้ง ส่วนจะเก็บกวาดได้หมดหรือไม่หมดนั้นก็เป็นอีกเรื่องหนึ่ง ถ้าเก็บกวาดได้หมดก็แล้วไป แต่ถ้าเก็บกวาดไม่หมด กระทงที่ย่อยสลายได้ก็จะเกิดการย่อยสลายในแหล่งน้ำนั้น ส่วนกระทงที่ไม่ย่อยสลายก็จะยังคงอยู่ของมันไปเรื่อย ๆ

เมื่อมีการย่อยสลายสารอินทรีย์ในน้ำ จุลินทรีย์ที่ย่อยสลายสารอินทรีย์ที่อาศัยออกซิเจนจะเติบโตเพิ่มจำนวนอย่างรวดเร็วและใช้ออกซิเจนในน้ำจนทำให้ออกซิเจนที่ละลายอยู่ในน้ำนั้นลดลง สิ่งมีชีวิตเช่นปลาจะอยู่ไม่ได้ ซึ่งจะเห็นได้จากปลาเริ่มมาหายใจที่ผิวหน้าน้ำ เพราะเป็นบริเวณที่น้ำสัมผัสกับอากาศและมีความเข้มข้นออกซิเจนสูงกว่าใต้ผิวน้ำ บ่อปลาในหลายแห่งที่มีคนเอาอาหารหรือขนมปังโยนลงไปให้ปลากิน พอปลากินไม่ทัน อาหารหรือขนมปังที่เหลือก็จะทำให้น้ำเน่าเสีย ทำให้ปลาตายหมดทั้งบ่อได้ พอออกซิเจนหมดไป พวกจุลินทรีย์ที่ไม่ต้องการออกซิเจนก็จะเข้ามาแทนที่ มีการเปลี่ยนสารประกอบกำมะถันให้กลายเป็น H₂S ซึ่งมีกลิ่นเหม็น

ถ้ามองจากมุมการใช้วัสดุที่ย่อยสลายได้มาทำกระทง ก็จะมีข้อดีตรงที่มันถูกทำลายได้โดยกระบวนการทางธรรมชาติ และเหมาะกับแหล่งน้ำเปิดหรือแหล่งน้ำปิดขนาดใหญ่ และแม้ว่าจะเก็บกวาดขึ้นมาก็กำจัดได้ง่ายกว่า แต่ถ้ามองจากมุมมองของการใช้วัสดุที่ไม่ย่อยสลายโดยธรรมชาติ ก็จะมีข้อดีตรงที่ถ้าตกค้างอยู่ในแหล่งน้ำปิดก็จะไม่ทำให้แหล่งน้ำได้เสีย ส่วนคำตอบว่าควรใช้วัสดุอะไรมาทำกระทงนั้น ก็ต้องเอาข้อดี-ข้อเสีย ทั้งหมดมาพิจารณา แล้วดูว่าภาพโดยรวมแล้ววัสดุไหนจะดีกว่ากัน ซึ่งเชื่อว่าพวกคุณทุกคนคงหาคำตอบเองได้

ขอให้เที่ยวอย่างสนุกในคืนวันลอยกระทง