การทำวิทยานิพนธ์ภาคปฏิบัติ ตอนที่ ๓๓ เมื่อ base line IR เลื่อนสูงขึ้น MO Memoir : Tuesday 6 September 2554

บ่อยครั้งที่ผมเห็นผู้ที่ทำการวิเคราะห์ FT-IR กับตัวอย่างที่เป็นผงโดยใช้การผสมกับ KBr และอัดเป็นแผ่นนั้น ได้เส้นสเปกตรัมที่มีลักษณะลาดเอียงสูงขึ้นเรื่อย ๆ ในช่วงเลขคลื่น (wave no.) ที่เพิ่มสูงขึ้น (ดูรูปที่ ๑) ซึ่งบางคนได้ผลวิเคราะห์อย่างนี้เป็นประจำจนนึกเอาเองว่าเป็นเรื่องปรกติของการวิเคราะห์ด้วย FT-IR

รูปที่ ๑ ลักษณะสเปกตรัมที่มีการลาดเอียงสูงขึ้นเมื่อเลขคลื่นเพิ่มมากขึ้น แนวเส้นประสีเขียวคือ base line ที่ควรจะได้ ส่วนแนวเส้นประสีน้ำเงินคือ base line ที่ลาดเอียงสูงขึ้นที่ได้จากการวิเคราะห์

สาเหตุที่ทำให้ base line เลื่อนสูงขึ้นที่เลขคลื่นสูงเกิดจากการที่บดตัวอย่างไม่ละเอียดพอ โดยปรกติถ้าสิ่งกีดขวางการเดินทางของคลื่นมีขนาดเล็กกว่าความยาวคลื่น คลื่นนั้นก็จะเคลื่อนผ่านไปเหมือนกับไม่มีอะไรมาขวาง แต่ถ้าสิ่งกีดขวางนั้นมีขนาดใหญ่กว่าความยาวคลื่น คลื่นบางส่วนจะสะท้อนไปในทิศทางอื่น ในกรณีของ FT-IR นี้ถ้าหากขนาดอนุภาคนั้นใหญ่กว่าความยาวคลื่น แสงอินฟราเรดที่ส่งมาจากแหล่งกำเนิดเมื่อมากระทบกับตัวอย่าง ก็จะสะท้อนไปทางอื่น เดินทางไปไม่ถึงตัวตรวจวัด ดังนั้นสัญญาณแสงที่หายไปที่เห็นจากตัวตรวจวัด (ในรูป %Transmission ที่ลดต่ำลงหรือค่า Absorbance ที่เพิ่มสูงขึ้น) ไม่ได้เกิดจากการดูดกลืนแสงอินฟราเรดของตัวอย่าง แต่เกิดจากการที่แสงที่ส่งกระทบตัวอย่างสะท้อนไปในทิศทางที่ไม่เข้าหาตัวตรวจวัด

ดังนั้นถ้าพบลักษณะสัญญาณดังรูปที่ ๑ ก็ควรที่จะทำการบดตัวอย่างใหม่ให้ละเอียดกว่าเดิม

อีกเรื่องที่คงต้องขอกล่าวในที่นี้คือพฤติกรรมการใช้ของแล้วไม่นำมาเก็บที่เดิมที่เป็นพฤติกรรมของคนบางคน บางคนมีลักษณะที่เอาของไปใช้ที่ไหนก็ทิ้งที่นั่น ไม่เคยเก็บกลับที่เดิม อันนี้เป็นผลของการเลี้ยงดูและการอบรมสั่งสอน แต่บางคนนั้นร้ายกว่านั้นอีก คือใช้เสร็จแล้วเอาไปซ่อน ทั้งนี้เพื่อที่จะไม่ให้คนอื่นใช้งานได้ พอตัวเองจะใช้เมื่อไรก็จะใช้ได้ทันที ไม่ต้องกลัวว่าจะมีคนอื่นใช้อยู่

พฤติกรรมเช่นนี้เคยเกิดกับเครื่อง TPX ที่มีนิสิตบางคนนำหลอดบรรจุตัวอย่างหลังจากใช้งานแล้วไปเก็บซ่อนไว้กับตัวเอง ทั้งนี้เพื่อที่ว่าตัวเองจะใช้เครื่องวิเคราะห์เมื่อไรก็จะมาใช้ได้ทันที (เพราะคนอื่นไม่มีหลอดบรรจุตัวอย่างก็จะใช้เครื่องไม่ได้)

สิ่งที่ผมประสบตั้งแต่วันอังคารที่แล้วคือหา Mortar กับ Pestle ที่จะใช้ผสมตัวอย่างกับ KBr ไม่เจอ (ตัวที่แสดงในรูปที่ ๒) หายไปทั้งสองอันเลย ถามใครก็ไม่มีใครรู้ว่าหายไปไหน จะเอามาสอนนิสิตเรื่องการเตรียมตัวอย่างตั้งแต่วันอังคารที่แล้วก็เลยสอนไม่ได้ พึ่งจะมาเจอเช้าวันนี้โดยให้เจ้าหน้าที่ผู้ดูแลสืบหาว่าใครเป็นคนใช้คนสุดท้าย

ปรากฏว่าหลังจากใช้งานเสร็จแล้ว เขาไม่ยอมเก็บมันกลับที่เดิม เอาใส่ถุงพลาสติกอย่างดี บรรจุลงกระเป๋าบรรจุอุปกรณ์ประกอบของเครื่อง FT-IR (ซึ่งปรกติก็ไม่มีใครเปิดดูเว้นแต่จะหาอุปกรณ์พิเศษ)

รูปที่ ๒ Mortar และ Pestle (ครกและสาก) ที่ใช้สำหรับผสมตัวอย่างกับ KBr

เจ้าตัวเขาก็รู้นะว่าที่นั่นไม่ใช่ที่สำหรับเก็บ Mortar และ Pestle ของ FT-IR แต่เขาก็ยังเอาไปเก็บไว้ที่นั่นอยู่ดี ไม่ยอมเอากลับมาเก็บที่เดิม ถ้าอยากรู้ว่าคน ๆ นั้นคือใครก็ลองไปถามสาวน้อยพระประแดงผู้ดูแลเครื่องดังกล่าวเองก็แล้วกัน